ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Ούτε οι μεγάλες πολιτικές και οικονομικές δομές εξουσίας του κόσμου ούτε οι επαγγελματίες που έχουν «τυφλωθεί» από την εξειδίκευσή τους ούτε ο πληθυσμός γενικότερα συνειδητοποιεί…ότι πλέον είναι εύκολα εφικτό να φροντίσουμε τους πάντες στη Γη παρέχοντας ένα «βιοτικό επίπεδο υψηλότερο απ’ ό,τι έχει βιώσει ποτέ κανείς». Δεν χρειάζεται πλέον να ανταγωνιζόμαστε ο ένας τον άλλον. Η ιδιοτέλεια δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει και συνεπώς το επιχείρημα ότι είναι βασικό στοιχείο της επιβίωσης μας είναι εσφαλμένο. Ο πόλεμος είναι παρωχημένος.¹
-Ρ. Μπάκμινστερ Φούλερ

Σχετικά με το Κίνημα:

Το Κίνημα Zeitgeist (TZM), το οποίο ιδρύθηκε το 2008, είναι μια παγκόσμια ομάδα υποστήριξης της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, η οποία λειτουργεί μέσω ενός δικτύου τοπικών τμημάτων, ομάδων εργασίας, δημοσίων εκδηλώσεων, καλλιτεχνικών έργων και φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων. Ο ακτιβισμός του TZM βασίζεται ρητά σε μη βίαιες μεθόδους επικοινωνίας με βασικό στόχο την ενημέρωση του κοινού για δύο βασικά πεδία. Το πρώτο είναι οι πραγματικές ριζικές αιτίες πολλών κοινών προσωπικών, κοινωνικών και οικολογικών προβλημάτων σήμερα. Το δεύτερο είναι οι τεράστιες δυνατότητες που μας παρέχει πλέον η επιστήμη και η τεχνολογία για την επίλυση των προβλημάτων μας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μας, οι οποίες όμως δεν εφαρμόζονται εξαιτίας των εμποδίων που είναι εγγενή στο τωρινό, κατεστημένο κοινωνικό μας σύστημα.

Ενώ ο όρος «ακτιβισμός» είναι σωστός με βάση την ακριβή του έννοια, οι ενημερωτικές δράσεις του Κινήματος Zeitgeist δεν πρέπει να παρερμηνεύονται με τις πολιτισμικά κοινές και παραδοσιακές δράσεις «ακτιβιστικής διαμαρτυρίας» που έχουμε δει στο παρελθόν. Αντίθετα, το ΤΖΜ εκφράζεται μέσω στοχευμένων, λογικών εκπαιδευτικών δράσεων οι οποίες έχουν ως στόχο όχι να επιβάλλουν, να υποδείξουν ή να πείσουν τυφλά αλλά να θέσουν σε κίνηση έναν τρόπο σκέψης ο οποίος προκύπτει με φυσικό τρόπο και από μόνος του όταν οι αιτιώδεις κατανοήσεις σχετικά με τη «βιωσιμότητα»² και τη «δημόσια υγεία» εξεταστούν υπό το πρίσμα της επιστήμης..³

Παρόλα αυτά, ο χαρακτήρας του κινήματος είναι πολύ κοντά στα παραδοσιακά κινήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του παρελθόντος με την έννοια ότι οι παρατηρήσεις του έχουν ως σκοπό να προβάλουν την πραγματικά περιττή καταπίεση των ανθρώπων η οποία είναι εγγενής στον παρόν κοινωνικό σύστημα. Μάλιστα, το ΤΖΜ προσπαθεί να δείξει ότι αυτή η καταπίεση περιορίζει δομικά και κοινωνιολογικά την ανθρώπινη ευημερία και τις δυνατότητες της συντριπτικής πλειοψηφίας του παγκοσμίου πληθυσμού συν το ότι καταπνίγει πολλές τεχνικές εφαρμογές που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κοινωνία, λόγω των κατεστημένων μεθόδων της.

Για παράδειγμα, το παρόν κοινωνικό μοντέλο ενώ διαιωνίζει τεράστια επίπεδα καταστρεπτικής οικονομικής ανεπάρκειας, όπως θα περιγραφεί σε επόμενες εκθέσεις, επίσης ευνοεί εγγενώς κάποια οικονομική ομάδα ή «κοινωνική τάξη» έναντι κάποιας άλλης, προκαλώντας έτσι σχετική ανέχεια και αχρείαστη οικονομική ανισότητα . Αυτό θα μπορούσαμε κάλλιστα να το αποκαλέσουμε «οικονομική μισαλλοδοξία» και είναι ένα τόσο ύπουλο φαινόμενο όση η φυλετική, η εθνική ή η θρησκευτική μισαλλοδοξία.

Παρόλα αυτά, αυτή η εγγενής «μισαλλοδοξία» είναι μόλις ένα κομμάτι μιας ευρύτερης κατάστασης που μπορεί να οριστεί ως «δομική βία»,⁴ ένα φαινόμενο που φανερώνει ένα τεράστιο φάσμα ενσωματωμένης δυστυχίας, απανθρωπιάς και στέρησης η οποία σήμερα απλά γίνεται αποδεκτή ως «φυσιολογική» από την ανενημέρωτη πλειοψηφία. Αυτό το πλαίσιο της βίας εκτείνεται πολύ πιο μακριά και βαθιά απ’ ό,τι πολλοί ίσως πιστεύουν. Ο τρόπος με τον οποίο το κοινωνικοοικονομικό σύστημα μειώνει, χωρίς να χρειάζεται, τη δημόσια υγεία και αναστέλλει την πρόοδό μας σήμερα μπορεί να γίνει πραγματικά αντιληπτός μόνο όταν προσεγγίσουμε τα κοινωνικά ζητήματα με μια πιο αποστασιοποιημένη και «τεχνική» ή επιστημονική σκοπιά ξεπερνώντας τις συνήθειες που συχνά μας παραπλανούν.

Η κατανόησή μας, επειδή είναι εκ φύσεως υποκειμενική, μας οδηγεί συχνά στο να θεωρούμε κάποιες καταστάσεις φυσιολογικές ενώ ίσως δεν είναι. Για παράδειγμα, η συνεχόμενη ανέχεια και φτώχεια τριών και πλέον δισεκατομμυρίων ανθρώπων⁵ μπορεί να θεωρείται «φυσιολογική» και αμετάβλητη κοινωνική κατάσταση από αυτούς που δεν γνωρίζουν πόσο φαγητό παράγεται στον κόσμο, πού πάει, πώς σπαταλιέται ή τις τεχνικές μας δυνατότητες για αποδοτική και άφθονη παραγωγή τροφής στη σύγχρονη εποχή.

Αυτή η αόρατη βία μπορεί να επεκταθεί και σε πολιτισμικά μιμίδια⁶ όπου οι κοινωνικές παραδόσεις και η νοοτροπία τους μπορεί ακούσια να προκαλέσει επιβλαβείς συνέπειες για κάποιους ανθρώπους. Για παράδειγμα, υπάρχουν θρησκευτικοί πολιτισμοί στον κόσμο οι οποίοι απέχουν από οποιαδήποτε μορφή κοινής ιατρικής θεραπείας.⁷ Μπορεί να υπάρχουν πολλές διαφωνίες για το κατά πόσο είναι ηθικό ν’ αφήνουμε ένα παιδί να πεθαίνει σ’ αυτήν την εποχή από μια κοινή ασθένεια η οποία θα μπορούσε να θεραπευτεί, αν το περιβάλλον του επέτρεπε την εφαρμογή των σύγχρονων επιστημονικών εφαρμογών. Τουλάχιστον όμως μπορούμε να συμφωνήσουμε στο ότι ο θάνατος αυτού του παιδιού δεν είναι αποτέλεσμα της ίδιας της ασθένειας αλλά της κοινωνιολογικής κατάστασης η οποία δεν επέτρεψε την εφαρμογή της λύσης.

Ένα πιο ευρύ παράδειγμα είναι ο μεγάλος αριθμός των σύγχρονων κοινωνιολογικών ερευνών οι οποίες έχουν γίνει στο θέμα της «κοινωνικής ανισότητας» και των αποτελεσμάτων της στη δημόσια υγεία. Όπως θα συζητηθεί περισσότερο στα επόμενα δοκίμια, υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα σωματικών και πνευματικών ασθενειών που φαίνεται να γεννιούνται από αυτήν την κατάσταση, συμπεριλαμβανομένων των τάσεων για σωματική βία, για καρδιακά επεισόδια, για κατάθλιψη, για μαθησιακά προβλήματα και για πολλά άλλα προβλήματα. Αυτά τα προβλήματα έχουν σοβαρές κοινωνικές συνέπειές οι οποίες μας επηρεάζουν όλους έμμεσα ή άμεσα.⁸

Το συμπέρασμα εν τέλει είναι πως αν αποστασιοποιηθούμε λίγο και εξετάσουμε τις νέες μας γνώσεις για τους παράγοντες που έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά παραμένουν αμετάβλητοι εξαιτίας των κατεστημένων μας παραδόσεων, αναπόφευκτα καταλήγουμε στα πλαίσια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι επομένως της κοινωνικής βιωσιμότητας. Αυτό το νέο κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει να κάνει με τον διαμοιρασμό της ανθρώπινης γνώσης και των τεχνικών δυνατοτήτων που έχουμε όχι μόνο για να λύσουμε τα κυριότερα προβλήματά μας αλλά και για να δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό σύστημα που θα βασίζεται στην επιστημονική μέθοδο, ένα σύστημα που όντως θα αξιοποιεί τις δυνατότητές μας και θα μεγιστοποιεί την ευημερία μας. Αν ένα κοινωνικό σύστημα δεν φροντίζει για τα προαναφερθέντα, τότε δημιουργεί αναπόφευκτα ανισορροπία και κοινωνική αποσταθεροποίηση, επομένως και μία κρυφή μορφή καταπίεσης.

Οπότε, επιστρέφοντας στο ευρύτερο θέμα μας το TZM δεν προσπαθεί μόνο να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για αυτά τα προβλήματα και τις πραγματικές συστημικές ρίζες τους (και συνεπώς τη λογική για την επίλυσή τους) αλλά και να ενημερώσει για τις δυνατότητες που έχουμε όχι μόνο για να λύσουμε άμεσα τα σημαντικότερα προβλήματά μας αλλά και για να βελτιώσουμε σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη κοινωνία, λύνοντας προβλήματα τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχουν γίνει ακόμη αντιληπτά.⁹ Αυτό ξεκινά με την αποδοχή της επιστημονικής λογικής, όπου η εφαρμογή ενός σχεδόν εμπειρικού τρόπου σκέψης έχει τη μεγαλύτερη προτεραιότητα από οτιδήποτε άλλο. Συγκεκριμένα, ο τρόπος σκέψης του TZM υποδεικνύει πώς η κοινωνία, μέσω της έμπρακτης αναγνώρισης (και εφαρμογής) της επιστημονικής μεθόδου, μπορεί να οργανωθεί ώστε να χρησιμοποιήσει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τις έννοιες της βιωσιμότητας και της αποδοτικότητας ώστε οι ίδιες να φτάσουν σε επίπεδα άνευ προηγουμένου προς όφελος όλης της κοινωνίας.

Εστίαση

Οι ευρύτερες δράσεις του TZM μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: διάγνωση, εκπαίδευση και δημιουργία.

Διάγνωση:

Η διάγνωση είναι «η αναγνώριση της φύσης και της αιτίας οποιουδήποτε πράγματος». Το να κάνουμε διάγνωση της αιτιότητας των τεράστιων κοινωνικών και οικολογικών προβλημάτων που παρατηρούμε στο σύγχρονο κόσμο δεν είναι το να διαμαρτυρόμαστε γι’ αυτά και να κριτικάρουμε τις πράξεις κάποιων ανθρώπων ή συγκεκριμένων θεσμών, όπως γίνεται συχνά σήμερα. Μια πραγματική διάγνωση πρέπει να εντοπίζει τα συμπτώματα ως τέτοια και όχι ως αιτίες, να ψάχνει για τις ριζικές αιτίες πίσω από αυτά (κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί «κοινός αιτιατός παρονομαστής») και να προσπαθεί να βρει λύσεις γι’ αυτές τις ριζικές αιτίες.

Το βασικό σημερινό πρόβλημα όμως, όσον αφορά τη διάγνωση των προβλημάτων και τις αιτίες τους, είναι ότι συχνά οι άνθρωποι πέφτουν θύματα του φαινομένου που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως περιορισμένο πλαίσιο αναφοράς. Το συγκεκριμένο φαινόμενο εμφανίζεται όταν ένας άνθρωπος, προσπαθώντας να βρει την αιτία κάποιου προβλήματος, είτε εμμένει σε κάποιο σύμπτωμα του προβλήματος και όχι στη λύση του είτε δεν μπορεί να βρει την πραγματική ρίζα του προβλήματος γιατί δεν λαμβάνει υπόψιν του όλους τους σχετικούς παράγοντες και την ευρύτερη εικόνα. Αναπόφευκτα λοιπόν, εφόσον δεν μπορεί να βρει την πραγματική αιτία του προβλήματος, δεν μπορεί να βρει και την επίλυσή του. Για παράδειγμα, η παραδοσιακή, κατεστημένη λύση με την οποία αντιμετωπίζουμε τις αποκαλούμενες «εγκληματικές πράξεις» είναι συνήθως η ποινή φυλάκισης. Ωστόσο, αυτό δεν μας λέει τίποτα για την ψυχολογία του «εγκληματία» ή τους παράγοντες που τον οδήγησαν σε μια τέτοια πράξη εξ’ αρχής.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι αποτελεσματικές λύσεις είναι πιο περίπλοκες και βασίζονται στη συνεργατική σχέση των φυσικών και πολιτισμικών παραγόντων που δημιουργούν τέτοιες συμπεριφορές.¹⁰ Αυτό δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν άνθρωπο ο οποίος πεθαίνει από καρκίνο, καθώς στη πραγματικότητα δεν είναι ο καρκίνος που τον σκοτώνει, διότι και ο ίδιος ο καρκίνος είναι αποτέλεσμα άλλων παραγόντων.

Εκπαίδευση:

Ως ένα εκπαιδευτικό κίνημα το οποίο λειτουργεί με την πεποίθηση ότι η γνώση είναι το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουμε για να προκαλέσουμε μία αισθητή κοινωνική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από τη μόρφωση των ίδιων των μελών του κινήματος και της δυνατότητάς τους να μεταδίδουν αυτές τις ιδέες αποτελεσματικά και εποικοδομητικά στους άλλους.

Το να είσαι μέλος του TZM δεν σημαίνει να πιστεύεις τυφλά σε ένα αυστηρό κείμενο στατικών ιδεών. Τέτοιες περιοριστικές και στενόμυαλες ιδέες χαρακτηρίζουν τις θρησκευτικές και πολιτικές σέκτες, αλλά δεν συνάδουν με την ανάδυση νέων πληροφοριών και με την εξέλιξη των υφισταμένων πληροφοριών, γεγονός που υπογραμμίζει τον αντικαθεστωτικό χαρακτήρα του ΤΖΜ.¹¹ Συνεπώς, εφόσον οι γνώσεις μας για τον κόσμο αλλάζουν συνεχώς, έτσι θα έπρεπε να αλλάζουν και να προσαρμόζονται οι πεποιθήσεις και οι αξίες των ανθρώπων. Για αυτό το λόγο, το TZM δεν επιβάλλει τίποτα. Αντίθετα, προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν έναν ανοιχτό τρόπο σκέψης ελπίζοντας ότι έτσι θα δυναμώσει την κριτική ικανότητά τους και ότι θα μπορέσει ο καθένας μόνος του, με το δικό του τρόπο και χρόνο, να κατανοήσει τη σημασία αυτού του τρόπου σκέψης.

Επιπρόσθετα, η εκπαίδευση δεν είναι επιτακτική ανάγκη μόνο για αυτούς που δεν είναι εξοικειωμένοι με τον εν λόγω τρόπο σκέψης και τους τρόπους εφαρμογής του αλλά και για αυτούς που συμφωνούν και τα υποστηρίζουν ήδη. Όπως ακριβώς δεν υπάρχει «ουτοπία», δεν υπάρχει και τελικό στάδιο κατανόησης.

Δημιουργία:

Παρότι το κίνημα έχει ως κύριο στόχο να αλλάξουν οι ανθρώπινες αξίες μέσω της εκπαίδευσης προκειμένου ο κόσμος να καταλάβει την ανάγκη για μία ριζική κοινωνική αλλαγή, το TZM προσπαθεί επίσης να σχεδιάσει και να παρουσιάσει τη δομή και τη λειτουργία αυτού του νέου κοινωνικού συστήματος το οποίο βασίζεται στην βέλτιστη οικονομική αποδοτικότητα¹³ με βάση τις τωρινές μας τεχνικές δυνατότητες.

Ένα παράδειγμα είναι το Global Redesign Institute,¹⁴ μια ψηφιακή δεξαμενή σκέψης (think tank) η οποία έχει ως στόχο να δείξει το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η σημερινή τεχνολογία για να διαμορφώσει τις υποδομές της κοινωνίας μας. Το εν λόγω πρόγραμμα προσπαθεί δηλαδή να συνδυάσει τις τεχνικές δυνατότητές μας με τον επιστημονικό τρόπο σκέψης ώστε να υπολογίσει τις τεχνικά πιο αποδοτικές υποδομές για κάθε περιοχή του κόσμου.

Αξίζει να αναφέρουμε εν συντομία ότι ο τρόπος «διακυβέρνησης» που υποστηρίζεται από το ΤΖΜ, ο οποίος δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με κανένα τρόπο διακυβέρνησης που είχαμε ποτέ, βασίζεται σε μια διεπιστημονική μίξη διαφόρων μεθόδων οι οποίες αποδεδειγμένα μεγιστοποιούν την βελτιστοποίηση. Οι μέθοδοι αυτές ενοποιούνται μέσω μιας προσέγγισης που βασίζεται στη Θεωρία Συστημάτων και απαιτεί τη χρήση αντισταθμιστικών μέτρων για τις αρνητικές συνέπειες της εφαρμογής μιας μεθόδου. Αυτή η προσέγγιση έχει σχεδιαστεί για να είναι όσο πιο προσαρμοστική γίνεται σε νέες, αναδυόμενες βελτιώσεις που θα προκύπτουν με την πάροδο του χρόνου.¹⁵

Όπως θα αναφερθεί περισσότερο στη συνέχεια, για να θεωρηθεί ένα πλαίσιο αναφοράς «πραγματικά πλήρες» θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλους τους σχετικούς αλληλεπιδρώντες παράγοντες που μπορούμε να αντιληφθούμε. Με μία λέξη, αυτό το σύνολο παραγόντων το ονομάζουμε «σύστημα». Αυτή η συνέργεια αιτίας και αποτελέσματος είναι βασικό χαρακτηριστικό της τεχνικής βάσης μιας πραγματικά βιώσιμης οικονομίας.

Οικονομία Βασισμένη στους Φυσικούς Πόρους και Νόμους

Σήμερα χρησιμοποιούνται διάφοροι όροι σε διάφορους κύκλους για να εκφράσουν τη γενικότερη λογική πίσω από ένα Κοινωνικό Σύστημα το οποίο θα βασίζεται περισσότερο προς την επιστήμη, συμπεριλαμβανομένων των ονομασιών «Οικονομία Βασισμένη στους Πόρους» ή «Οικονομία Βασισμένη στους Φυσικούς Νόμους». Παρότι αυτές οι ονομασίες έχουν ιστορικές αναφορές και είναι κάπως αυθαίρετες, σ’ αυτό το κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε την ονομασία «Οικονομία Βασισμένη στους Φυσικούς Πόρους και (Φυσικούς) Νόμους» (Natural Law/Resource-Based Economy) καθώς σημασιολογικά φαίνεται να εκφράζει καλύτερα την εν λόγω έννοια.¹⁶

Μια Οικονομία Βασισμένη στους Φυσικούς Πόρους και Νόμους ορίζεται ως εξής: ένα προσαρμόσιμο κοινωνικοοικονομικό σύστημα το οποίο προκύπτει από την άμεση και φυσική επίκληση στους κυρίαρχους νόμους της φύσης. Γενικά, η βασική παρατήρηση του κινήματος που οδηγεί σ’ αυτό το μοντέλο είναι ότι μέσω της χρήσης κοινωνικά στοχευμένης έρευνας και βασικών γνώσεων της επιστήμης και της τεχνολογίας είμαστε πλέον σε θέση να φτάσουμε μέσω λογικής σε κοινωνικές προσεγγίσεις οι οποίες μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικές στην κάλυψη των αναγκών του ανθρώπινου πληθυσμού. Είμαστε πλέον σε θέση να βελτιώσουμε αισθητά την δημόσια υγεία, να προστατέψουμε το περιβάλλον μας, να παράσχουμε αφθονία βασικών αγαθών ενώ ταυτόχρονα μπορούμε να μειώσουμε ή ακόμα και να εξαλείψουμε πολλά από τα κοινά κοινωνικά προβλήματα της σημερινής εποχής, τα οποία θεωρούνται από πολλούς αμετάβλητα διότι υπάρχουν εδώ και αρκετούς αιώνες.

Τρόπος Σκέψης

Πολλοί άνθρωποι ή ομάδες εργάστηκαν για να δημιουργήσουν προηγμένες τεχνολογικές εφαρμογές προσπαθώντας να βάλουν σε εφαρμογή αυτό τον τρόπο σκέψης μέσω των εκάστοτε τεχνικών δυνατοτήτων με σκοπό να αυξήσουν τα επίπεδα κοινωνικής αποδοτικότητας και να λύσουν κάποια βασικά προβλήματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα «Συστήματα Πόλεων»¹⁷ του Ζακ Φρέσκο και το «Δυναμικό Σπίτι» (“Dymaxion House”)¹⁸ του Ρ. Μπάκμινστερ Φούλερ.

Παρόλα αυτά, όσο σημαντική κι αν είναι αυτή η εφαρμοσμένη μηχανική, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλες αυτές οι τεχνολογικές εφαρμογές είναι απλά παροδικές αν λάβουμε υπόψη τη συνεχή εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης και τις διαρκώς μεταβαλλόμενες τεχνολογικές εφαρμογές της. Με άλλα λόγια, όλες οι εφαρμογές της τεχνολογίας κάποια στιγμή γίνονται ξεπερασμένες.

Επομένως, το μόνο που απομένει είναι ένας τρόπος σκέψης που αφορά τις βαθύτερες αιτιώδεις επιστημονικές αρχές που δημιούργησαν τις εν λόγω τεχνολογίες. Συνεπώς, το TZM είναι πιστό μόνο σ’ αυτόν τον τρόπο σκέψης κι όχι σε άτομα, θεσμούς ή πρόσκαιρες τεχνολογικές εφαρμογές. Αντί να ακολουθεί ένα άτομο ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο, το κίνημα ακολουθεί αυτήν την αυτοπαραγόμενη κατανόηση (από τον τρόπο σκέψης) και συνεπώς λειτουργεί με μία αποκεντρωμένη (ή οριζόντια) δομή έχοντας αυτόν τον τρόπο σκέψης ως τη βάση οποιασδήποτε ενέργειας.

Από τις Προκαταλήψεις στην Επιστήμη

Ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο είναι το πώς η αντίληψή μας για εμάς τους ίδιους αλλά και για το περιβάλλον μας συνεχίζει να εξελίσσεται και να απομακρύνεται από παλαιότερες ιδέες και πεποιθήσεις οι οποίες πλέον δεν υποστηρίζονται λόγω της συνεχούς εμφάνισης νέων πληροφοριών που αλλάζουν τα δεδομένα. Ένας σημαντικός όρος που πρέπει να αναφερθεί εδώ είναι η προκατάληψη, η οποία σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να οριστεί ως εξής: μια κατηγορία πίστης η οποία κάποτε φαινόταν να υποστηρίζεται επαρκώς από την ανθρώπινη αντίληψη και εμπειρία, αλλά δεν μπορεί πλέον να θεωρείται βάσιμη λόγω νέων, αντικρουόμενων δεδομένων.

Για παράδειγμα, πλέον ο παραδοσιακός θρησκευτικός τρόπος σκέψης φαίνεται όλο και πιο αβάσιμος σε περισσότερους ανθρώπους από ποτέ στη Δύση λόγω της ραγδαίας αύξησης της πληροφόρησης και της γενικής παιδείας.¹⁹ Παρόλα αυτά, αυτός ο τρόπος σκέψης προέρχεται από περιόδους που οι άνθρωποι είχαν τέτοιες αβάσιμες πεποιθήσεις λόγω του περιορισμένου επιπέδου κατανόησης που είχαν για το περιβάλλον τους εκείνες τις εποχές.

Αυτό το πρότυπο είναι εμφανές σε όλους τους τομείς της γνώσης συμπεριλαμβανομένης και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ακόμα και τα αποκαλούμενα «επιστημονικά» συμπεράσματα τα οποία με την έλευση νέων πληροφοριών και επικαιροποιημένων πειραμάτων δεν μπορούν να θεωρούνται πλέον έγκυρα,²⁰ συχνά τα υπερασπίζονται κάποιοι ακαδημαϊκοί μόνο και μόνο επειδή θεωρούνται κομμάτια της πολιτιστικής μας παράδοσης.

Αυτοί οι «κατεστημένοι θεσμοί», όπως θα μπορούσαν να ονομαστούν, συχνά επιδιώκουν τη διαιώνισή τους λόγω εγωισμού, εξουσίας, οικονομικού οφέλους ή γενικής ψυχολογικής άνεσης. Αυτό το πρόβλημα βρίσκεται στον πυρήνα της κοινωνικής μας παράλυσης.²¹ Οπότε, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε αυτή την τάση αλλαγής και να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι να είμαστε ανοιχτοί όσον αφορά τις πεποιθήσεις μας, όπως επίσης και το να συνειδητοποιήσουμε το μάλλον επικίνδυνο φαινόμενο των «κατεστημένων θεσμών» οι οποίοι είναι προγραμματισμένοι από την κοινωνία να διατηρούν τον εαυτό τους αντί να εξελίσσονται και να αλλάζουν.

Από την Παράδοση στην Ανάδυση

Η συνεχής σύγκρουση μεταξύ των πολιτισμικών μας παραδόσεων και της ολοένα αυξανόμενης βάσης δεδομένων της αναδυόμενης γνώσης μας ήταν ανέκαθεν ένα βασικό χαρακτηριστικό του «πνεύματος της εποχής» (zeitgeist). Μάλιστα, μια μακροπρόθεσμη ανασκόπηση της ιστορίας φανερώνει τη δύσκολη και πολύ αργή μεταβολή από τις πολιτισμικές προκαταλήψεις και τις αβάσιμες πεποιθήσεις για τον κόσμο μας προς ένα νέο εργαλείο κατανόησης της πραγματικότητας, την επιστημονική αιτιότητα. Αυτό είναι που αντιπροσωπεύει και το Κίνημα Zeitgeist σε φιλοσοφικό επίπεδο: μια μεταβολή του ίδιου του πολιτισμικού πνεύματος της εποχής σε νέες, επαληθεύσιμες και πιο βάσιμες πεποιθήσεις και εφαρμογές.

Αν και έχουμε δει τεράστιες και επιταχυνόμενες αλλαγές σε διάφορες πτυχές της ανθρώπινης αντίληψης και πρακτικής, όπως η σημερινή τεχνολογία, φαίνεται ότι το κοινωνικό μας σύστημα είναι ακόμα πολύ πίσω. Η πολιτική πειθώ, η οικονομία της αγοράς, η εργασία για εισόδημα, η συνεχιζόμενη ανισότητα, τα εθνικά κράτη, η λογική της νομοθεσίας και πολλά άλλα βασικά χαρακτηριστικά της παρούσας κοινωνικής μας οργάνωσης εξακολουθούν να θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό «φυσιολογικά» από την κουλτούρα μας χωρίς να υπάρχουν κάποιες αποδείξεις για την αξία τους. Αντιθέτως μάλιστα, φαίνεται ότι αυτά τα χαρακτηριστικά γίνονται ευρέως αποδεκτά και σεβαστά μόνο και μόνο επειδή συνοδεύουν τον ανθρώπινο πολιτισμό εδώ και αρκετούς αιώνες.

Για αυτό το λόγο, ο βασικός στόχος του ΤΖΜ είναι η αλλαγή του κοινωνικού μας συστήματος. Όπως ήδη αναφέρθηκε, υπάρχουν πολλές τεχνικές δυνατότητες επίλυσης προβλημάτων οι οποίες περνούν απαρατήρητες ή είναι παρεξηγημένες.²² Το τέλος του πολέμου, η επίλυση του προβλήματος της φτώχειας, η δημιουργία πρωτοφανούς υλικής αφθονίας για την κάλυψη των βασικών ανθρωπίνων αναγκών, η εξάλειψη της πλειονότητας των τωρινών εγκλημάτων, η δημιουργία πραγματικής προσωπικής ελευθερίας μέσω της κατάργησης της ανούσιας μονότονης εργασίας και η αντιμετώπιση πολλών περιβαλλοντικών απειλών είναι μερικές μόνο από τις δυνατότητες που γίνονται αντιληπτές, αν λάβουμε υπόψη τις τωρινές μας τεχνικές δυνατότητες.

Παρόλα αυτά, αυτές οι δυνατότητες όχι μόνο είναι άγνωστες από το ευρύ κοινό, αλλά επίσης εμποδίζονται ή καταπνίγονται ουσιαστικά από το ίδιο το κοινωνικό μας σύστημα, διότι βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τις βάσεις του συστήματος αυτού.²³

Συνεπώς, όλες οι δυνατότητες που διαθέτουμε για την επίλυση των προβλημάτων μας και τη βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου θα παραμείνουν ως επί το πλείστον ανεκμετάλλευτες, αν δεν αλλάξουμε άρδην τον τρόπο σκέψης μας. Συγκεκριμένα, πρέπει οι παραδοσιακές βάσεις του κοινωνικού-οικονομικού μας συστήματος και οι κοινωνικές αξίες που καλλιεργεί να προσαρμοστούν στις τωρινές μας επιστημονικές γνώσεις. Επίσης, είναι αναγκαίο η πλειοψηφία του ανθρώπινου πληθυσμού να κατανοήσει το βασικό τρόπο σκέψης ο οποίος είναι απαραίτητος για την ανθρώπινη βιωσιμότητα και την καλή δημόσια υγεία, όπως αυτός διαμορφώνεται από την ακρίβεια της αντικειμενικής επιστημονικής έρευνας και τεκμηρίωσης. Τέλος, πρέπει να ξεπεράσουμε σαν ανθρώπινο είδος τα καταστρεπτικά πνευματικά εφόδια του παρελθόντος όπως οι λανθασμένες πεποιθήσεις, οι προκαταλήψεις, οι διχαστικές πίστεις και άλλα μη βιώσιμα πολιτισμικά εμπόδια που προκαλούν διαμάχες.

Η πραγματική επανάσταση είναι η επανάσταση των αξιών μας. Η ανθρώπινη κοινωνία φαίνεται να είναι αιώνες πίσω στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί, άρα και στο τι δίνει αξία. Εάν επιθυμούμε να προοδεύσουμε και να λύσουμε τα βασικά μας προβλήματα και ουσιαστικά να αναστρέψουμε την επιταχυνόμενη κατάρρευση του πολιτισμού μας σε πολλά επίπεδα, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τους εαυτούς μας και τον κόσμο στον οποίο κατοικούμε. Ο κεντρικός ρόλος του Κινήματος Zeitgeist είναι να προσπαθήσει να φέρει στο φως αυτήν την αλλαγή του αξιακού μας συστήματος ενοποιώντας την ανθρώπινη οικογένεια με τη βασική κατανόηση ότι όλοι μοιραζόμαστε αυτόν τον μικρό πλανήτη και είμαστε όλοι υποκείμενοι στους ίδιους φυσικούς νόμους, όπως γίνεται κατανοητό από την μέθοδο της επιστήμης.

Αυτή η κατανόηση της κοινής βάσης μας εκτείνεται πολύ περισσότερο απ’ όσο πίστευαν πολλοί στο παρελθόν. Η συμβιωτική και συνεργική σχέση του ανθρώπινου είδους με τον φυσικό κόσμο επιβεβαιώνει ότι δεν είμαστε ξεχωριστές οντότητες με κανέναν τρόπο. Η νέα κοινωνική αφύπνιση πρέπει να δείχνει ένα λειτουργικό κοινωνικό μοντέλο το οποίο θα βασίζεται σ’ αυτή τη σχέση, αν θέλουμε να επιβιώσουμε και να ευημερήσουμε μακροπρόθεσμα. Μπορούμε να εναρμονιστούμε με τη φύση ή να υποφέρουμε. Από εμάς εξαρτάται.