Κατά καιρούς έχουν εμφανιστεί διάφορες κριτικές σχετικά με τις ιδέες που πραγματεύεται το Κίνημα Zeitgeist από τις πιο αφελείς μέχρι τις πιο αξιόλογες. Πρόσφατα βγήκε και μια κριτική-άρθρο με τίτλο “Για τον τεχνοφασισμό του Zeitgeist Movement” από τον ακαδημαϊκό Κώστα Λάμπο η οποία δημοσιεύτηκε στο blog της τοπικοποίησης[1] και στο tvxs[2].
Το συγκεκριμένο άρθρο, αν και δείχνει αρχικά να αποτελεί μια έγκυρη κριτική, υποπίπτει σε πολλά σφάλματα και ανακρίβειες. Ας δούμε σιγά σιγά ποια είναι αυτά αρχίζοντας από κάποια γενικά σχόλια και προχωρώντας στην τμηματική αξιολόγηση του άρθρου. Το άρθρο υποτίθεται ότι αποτελεί μια κριτική των ιδεών για τις οποίες μιλάει το Κίνημα Zeitgeist, αλλά ουσιαστικά επιδίδεται σε μια απομόνωση φράσεων από το γενικότερο πλαίσιο και μια επίθεση στον ιδρυτή του οργανισμού The Venus Project, Jacque Fresco. Το γεγονός αυτό πέρα από το ότι δείχνει την έλλειψη επαρκούς έρευνας, ακουμπάει τα όρια μιας ad hominem επίθεσης[3], μιας τυπικής λογικής πλάνης για την κατάρριψη επιχειρημάτων, όπου προσπαθεί κάποιος να επιτεθεί σε ένα πρόσωπο με σκοπό να αποδείξει ότι τα επιχειρήματά του είναι αβάσιμα, χωρίς να αξιολογεί τα επιχειρήματα αυτά καθεαυτά.
Η ανεπαρκής έρευνα φαίνεται σε διάφορα σημεία του άρθρου, είτε από τη σύγχυση μεταξύ του Κινήματος Zeitgeist και του The Venus Project, είτε στις πηγές που χρησιμοποιούνται. Σε σχέση με το σημείο αυτό, το οποίο θα αναλυθεί αργότερα, οφείλεται να ξεκαθαριστεί ότι η απόπειρα ταύτισης του Κινήματος Zeitgeist και του οργανισμού The Venus Project είναι λανθασμένη.
Το Κίνημα Zeitgeist[4] (TZM από εδώ στο εξής και όχι ZGM) αποτελεί ένα κοινωνικό κίνημα υποστήριξης της βιωσιμότητας [5]. Όλο το ενημερωτικό/εκπαιδευτικό του υλικό είναι ελεύθερα διαθέσιμο ψηφιακά στο διαδίκτυο χωρίς να αποζητά αναγνώριση για τις λύσεις που προτείνει και ακολουθεί μια αποκεντρωμένη δομή. (Περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω). Αντίθετα, ο οργανισμός The Venus Project (TVP)[6] αποτελεί στην ουσία μια δεξαμενή σκέψης (think tank) με μία αυτοαναφορά σε σχέση με το ζήτημα της αρχικής “εφεύρεσης” του προτεινόμενου κοινωνικοοικονομικού μοντέλου της Οικονομίας Βασισμένης στους Πόρους.Με άλλα λόγια, υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των δύο οντοτήτων στη δομή και τη λειτουργία τους καθώς και στην προσέγγιση παράθεσης των ιδεών και των λύσεων που προτείνουν.
Αυτά σαν μια μικρή εισαγωγή. Ας προχωρήσουμε στα διάφορα σημεία του άρθρου και την απόπειρα διευκρίνισης κάποιων πραγμάτων.
Τμήμα 1 “Το φαινόμενο Zeitgeist movement”.
Η πρώτη ανακρίβεια που δείχνει δείγματα ελλιπούς έρευνας είναι το site του ελληνικού τμήματος του TZM που δεν είναι το www.thezeitgeistmovement.gr αλλά το www.tzm.gr. Αυτό μπορεί να το βρει κάποιος πηγαίνοντας στο http://www.thezeitgeistmovement.com/chapters.
Διαβάζουμε στο άρθρο:
“Η φανερή πλευρά αυτού του μυστηριώδους κινήματος είναι το λεγόμενο «Σχέδιο Αφροδίτη» (Venus Project), ένα είδος «ευφυούς σχεδίου κατασκευής ενός καλύτερου κόσμου»“
Σε διάφορα σημεία του άρθρου γίνεται η χρήση επιθετικών προσδιορισμών που σκοπεύουν σε έναν αποπροσανατολισμό του αναγνώστη και σε μια απόπειρα σταδιακής κατασκευής συναισθηματικής φόρτισης παρά μιας λογικής επιχειρηματολογίας. Δηλαδή, κάθε άλλο από μια επιστημονική προσέγγιση που θα έκανε ένας σωστός ακαδημαϊκός.
Ποια είναι δηλαδή η κρυφή πλευρά του TZM; Τι ακριβώς το κάνει μυστηριώδες; Ρητορικά βέβαια τα ερωτήματα.
Στο σημείο αυτό γίνεται η πρώτη απόπειρα ταύτισης του TZM με το TVP αλλά θα σχολιαστεί παρακάτω που γίνεται πιο ρητή και διαστρεβλωμένη. Παρόλα αυτά είναι αναγκαίο ένα σχόλιο σε σχέση με τη σημείωση του αρθογράφου όπου προσπαθεί να συσχετίσει τους ιστορικούς σκοταδιστές με τον Jacque Fresco αναφερόμενος και στις βίαιες μεθόδους επιβολής των σχεδίων τους. Καμια από τις δύο οντότητες δεν αναφέρει μια βίαιη επιβολή. Συγκεκριμένα το TZM κάνει ρητή αναφορά στη μη βίαιη μέθοδο επικοινωνίας και στην μη επιβολή του τρόπου σκέψης που προωθεί: “Οι ακτιβιστικές δράσεις του TZM βασίζονται αποκλειστικά σε μη βίαιες μεθόδους επικοινωνίας επικεντρωμένες στην ενημέρωση του κοινού για τις ριζικές αιτίες πολλών προσωπικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων που υπάρχουν σήμερα…” “…Αντιθέτως, το TZM εκφράζεται μέσα από στοχευμένα, εκπαιδευτικά projects που γίνονται όχι για να επιβάλουν, υπαγορεύσουν, ή να πείσουν τυφλά, αλλά να θέσουν σε κίνηση έναν τρόπο σκέψης που λογικά αυτοπραγματώνεται όταν κατανοηθούν η βιωσιμότητα και η δημόσια υγεία από μια επιστημονική οπτική ”[7]. Δεδομένου επίσης του ότι το ΤΖΜ αναφέρεται στη χρήση της επιστήμης σαν μεθοδολογία επίλυσης προβλημάτων, είναι αυτονόητη η κριτική σκέψη και ανάλυση που προωθεί, ακόμα και για τις ιδέες που πραγματεύεται το ίδιο.
Η επόμενη σημαντική ανακρίβεια στο άρθρο, στην οποία βασίζεται και όλο το υπόλοιπο κομμάτι του σε έναν μεγάλο βαθμό, αποτελεί ο ισχυρισμός ότι ο Jacque Fresco είναι ο ιδρυτής του TZM. Άλλο ένα δείγμα του πόσο πρόχειρη και ελλειμματική ήταν η έρευνα που έγινε, καθώς και από βίντεο-συνεντεύξεις που υπάρχουν στο αγγλικό site του TZM[8] αλλά και από μια απλή αναζήτηση στην wikipedia[9] μπορεί να βρει κανείς ότι αρχικός ιδρυτής του είναι ο Peter Joseph. Παρόλα αυτά, το πιο σημαντικό ίσως σε αυτό το σημείο του άρθρου (σε συνδυασμό με την απόπειρα παρουσίασης του Jacque Fresco σαν μεσσία λίγο πιο πριν) που χρειάζεται να απομυθοποιηθεί είναι η δημιουργία μιας εντύπωσης ότι το TZM ακολουθεί τυφλά και γυρίζει γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο που έχει ορίσει το μανιφέστο και την κεντρική γραμμή. Ας δούμε τι αναφέρει ο ιστότοπός του σχετικά με το συγκεκριμένο: “….Έτσι, αυτό που απομένει είναι ένας τρόπος σκέψης σχετιζόμενος με τις υποβόσκουσες αιτιώδεις επιστημονικές αρχές. Το TZM λοιπόν είναι πιστό σε αυτόν τον τρόπο σκέψης, όχι σε πρόσωπα, οργανισμούς, ή παροδικά τεχνολογικά επιτεύγματα. Αντί να ακολουθεί ένα άτομο ή ένα σχέδιο, το ΤΖΜ ακολουθεί αυτήν την αυτοπαραγόμενη αρχή κατανόησης και για αυτό λειτουργεί με έναν μη κεντροποιημένο, ολογραφικό τρόπο, έχοντας αυτόν τον τρόπο σκέψης σαν επιρροή για δράση”[7].
Είναι άξιο αναφοράς ότι ενώ όλο το άρθρο υποτίθεται πως έχει σαν στόχο την κριτική απέναντι στο Κίνημα Zeitgeist, όπως δηλώνει και ο τίτλος του, δεν παραθέτει καμία αναφορά είτε από τον ιστότοπο στα αγγλικά είτε από αυτόν του τμήματος στην ελλάδα, παρά μόνο στην πρώτη χρήση του όρου.
[1] http://www.topikopoiisi.com/1/post/2013/08/-zeitgeist-movement1.html
[2] http://tvxs.gr/news/synergates/gia-ton-texnofasismo-toy-zeitgeist-movement-toy-kosta-lampoy
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Ad_hominem
[4] www.thezeitgeistmovement.com
[5] http://www.thezeitgeistmovement.com/mission-statement
[7] http://www.thezeitgeistmovement.com/orientation#faq2